دیدنیهای ایوان در استان ایلام

دیدنیهای ایوان در استان ایلام

ایوان شهری در بخش مرکزی شهرستان ایوان استان ایلام ایران است که بخش قابل توجهی از جاذبه های دیدنی استان ایلام را دربردارد . .طبق آخرین سرشماری جمعیت این شهر سرد سیری حدود ۲۷۸۸۳ نفر تخمین زده شده‌است. این شهر در شمالی‌ترین نقطه استانایلام واقع شده‌است و زبان مردم ایوان کردی کلهری است

منطقه رنو

اِیوان به نشستنگاهی بلندتر از اطراف خود گفته می‌شود که معمولاً در بخش بیرونی بناها ساخته می‌شود.

ایوان در معماری ایرانی از زمان اشکانیان و شیوه پارتی (اشکانی) مورد استفاده قرار گرفته‌است و تاکنون به شیوه‌های گوناگون ساخته می‌شود. ایوان‌ها معمولاً از یکطاق آهنگ تشکیل می‌شوند، از سه طرف بسته هستند، و به طرف میانسرا باز می‌شوند. ایوان‌ها به صورت فضاهای ورودی و خروجی ساخته می‌شوند، در حالی که برای جریان یافتن هوا باز هستند، از تابش آفتاب جلوگیری می‌کنند، و به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و به بنا، برجستگی و شکوه می‌بخشد. ایوان کانونی است برای تزیینات مختلف بنا، مانند ایجاد مقرنس‌هایی با شیوهٔ آجرکاری، گچبری و کاشیکاری.به نوشته دانشنامه ایرانیکا، «ایوان» واژه‌ای است پارسی که در زبان‌های عربی و ترکی نیز به کار برده می‌شود.

شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوان‌هاست؛ و ایوان‌های بزرگ از دوره اشکانی در ایران باقیمانده‌است.زیباترین و عالی‌ترین ایوان‌ها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوان‌های ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا با طاق‌نماهای بسیار جالب و متنوع ساخته شده‌اند.

آبشار پلیه ایوان

یکی از این جاذبه های طبیعی ایوان، آبشارهای هفت قلوی پلیه است که همواره بسان هفت برادر افسانه ای دست در دست هم در برابر دیدگان گردشگران به هنرنمایی رقص آب می پردازند. آبشارهای هفتگانه پلیه با ۲۵ متر عرض و هفت تا ۹ شیار ریزشگاه آب که تنها جلوه ای کوچک از زیبایی خاص این دیار است منطقه ای بکر و کمتر شناخته شده است که حتی بیشتر مردم استان ایلام هم از وجود این شاهکار طبیعی بی خبر و نا آگاه هستند. این آبشارهای هفت قلو که از جاذبه طبیعی شهرستان ایوان محسوب می شود با احداث زیرساخت های مورد نیاز گردشگران و مسافران از سوی مسوولان ذیربط یا بخش خصوصی قطعا در آینده به یکی از قطب های گردشگری این شهرستان تبدیل می شوند. آبشار هفت قلوی پلیه که به واقع جلوه ای از طنازی طبیعت منطقه ایوان است از رودخانه گنگیر سرچشمه می گیرد و آب آن از این رودخانه تامین می شود. همه بخش های هفتگانه این آبشار در فصول پر باران با ریزش آب به دریاچه پایین دست آبشار موجب شکل گیری نمایی زیبا در دامان طبیعت منطقه می شود و البته در زمان کاهش بارندگی ها تنها سه تا چهار ریزشگاه آب این آبشار طبیعی فعال است. وجود باغ های میوه، پوشش گیاهی انبوه، درختان جنگلی و نوای دلنشین و طنین انداز آب آرامش مطبوعی به بازدیدکنندگان این میراث طبیعی می بخشد و همواره افراد طبیعت دوست زیادی را به سمت خود می خواند.

آتشکده سیاهگل

آتشکده سیاهگل در ۲۵ کیلومتری شهرستان ایوان در بخش زرنه در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی روستای سرتنگ و در مسیر رودخانه خروشان کنگیر شهرستان ایوان قرار دارد. این آتشکده که بر روی چهار پایه بنا شده، مربوط به دوره ساسانیان است و یکی از سالم‌ترین آتشکده‌های دوران قبل از اسلام در این استان می‌باشد. این آتشکده که تا زمان صفوی روشن بوده، در چهار طرف دارای دالان برای طواف زرتشتیان به دور آتش مقدس بوده است.

در مجاورت این بنا معدن زغال سنگی وجود داشته که سبب سیاه رنگ شدن خاک این منطقه بوده است و به همین دلیل این منطقه سیاهگل نامیده می‌شده است.

سلام بر زرنه

گردشگاه ییلاقی خوران

منطقه تفریحی خوران ایوان در جنوب غربی دشت ایوان و در دامنه‌های کوه‌های شره‌زول تفرجگاه جنگلی خوران با انبوهی از درختان و زلالی از چشمه ساران وجود دارد.

این منطقه تفریحی در جنوب غربی ایوان و در دامنه‌های کوه‌های شره زول قرار دارد و به لحاظ دارا بودن تنوع و پوشش گیاهی و داشتن باغ‌ها و شالیزارها، منظره‌ای زیبا پیش روی گردشگران طبیعت قرار داده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

چشمه‌های بیرون آمده از دل کوه، پارک‌های طبیعی، باغ‌های میوه و وجود انواع درختان میوه وحشی مثل تمشک در اطراف این روستای سرسبز باعث شده مقصد گردشگری بسیاری از مسافران نوروزی باشد.

از دیگر زیبایی‌های جذاب و دیدنی این روستا اسکان پرندگان مهاجر از جمله لک لک‌های زیبا است که بر روی درختان بلند روستا لانه کرده اند.

دهکده توریستی خوران ایوان با داشتن انواع باغات میوه و گردو و چشمه‌سارهای از دل کوه بیرون آمده چشم انداز لطیف و دل‌نوازی را بر روی میهمانان و مسافران خسته می‌گشاید.

نزدیکی به شهر ایوان و وجود اردوگاه تفریحی توریستی در وسط باغات این دهکده و نیز امکانات رفاهی موجود در اطراف این روستا زمینه جذب گردشگران زیادی از نقاط مختلف ایران و همچنین کشورهای دیگر را فراهم آورده است.در اطراف این روستای همیشه بهار انواع درختان و میوه های وحشی از جمله تمشک وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

طاق شیرین وفرهاد

طاق شیرین و فرهاد برای دوستداران تاریخ، یادآور افسانه‌های ایران باستان و نماد فداکاری و آرامش‌خواهی فرهاد برای شیرین لقب گرفته است. طبق روایات شفاهی مردم محلی، بنای طاق در موقع گذر شیرین و فرهاد از این منطقه بنا شده و نقل است که فرهاد در کمتر از یک نیم روز برای استراحت شیرین این بنا را برپا کرد و به همین دلیل اکثر مردم محل این بنا را با نام طاق شیرین می‌خوانند. اما به نظر می‌رسد از پادگان‌هایی است که در مسیر راه‌ها می‌ساختند. بنا به نظر برخی از باستان‌شناسان، این بنا نیایشگاهی است که در زمان اشکانیان برای پرستش مهر میترا ساخته شده است. بیشتر باستان‌شناسان نیز معتقدند این بنا برای نگهبانی از مویرگ‌های جهان راه ابریشم بوده است.

این بنا مربوط به دوره ساسانیان است که در منطقه تنگ کوشک روستای چهل زرعی از توابع بخش زرنه شهرستان ایوان قرار دارد. این بنا از نوع طاق‌های سنگی است که اولین بار در سال ۱۳۷۹ خورشیدی طی برنامه‌ای پژوهشی و مرمتی از زیر خاک بیرون آمد. اساس این بنا را طاقی سنگی با پلانی مربع شکل تشکیل می‌دهد که به دلیل وجود یک اتاقک نیمه زیرزمینی در آن، به نام طاق خوانده می‌شود. این بنا تماماً از سنگ‌های حجیم تراش‌خورده تشکیل شده که به صورت خشکه‌چین و بدون ملاط و به صورت رَج به رَج بر روی هم قرار گرفته‌اند. تغییر حالت پشت بام طاق از هلالی به حالت مسطح و یکنواخت، مهم‌ترین تفاوت این بنا با طاق‌های دیگر است که شیوه معماری آن را منحصر به فرد می‌سازد.

دانوک، دره ای زیبا و کوهستانی
این دره یکی از دره‌های بسیار زیبا و بزرگ رشته کوه شره زول است که در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهر ایوان قرار گرفته است.
این دره با داشتن طبیعت پوشیده از جنگل و چشمه آب بزرگی که در آن جاری است مرکز بسیار زیبای تفریحی منطقه است و از طرف جاده روستای کلان می‌توان به این دره زیبا دست یافت.

این دره دارای جانوران گوناگون وحشی که وجود این جانوران وحشی همچون پلنگ و خرس بار‌ها در این منطقه تایید شده است.

آبشار هفت قلوی پلیه

یکی از این جاذبه‌های طبیعی ایوان، آبشار‌های هفت قلوی پلیه است. آبشار‌های هفتگانه پلیه با ۲۵ متر عرض و هفت تا ۹ شیار ریزشگاه آب که تنها جلوه‌ای کوچک از زیبایی خاص این دیار است منطقه‌ای بکر و کمتر شناخته شده است که حتی بیشتر مردم استان ایلام هم از وجود این شاهکار طبیعی بی خبر و نا آگاه هستند.

این آبشار‌های هفت قلو که از جاذبه طبیعی شهرستان ایوان محسوب می‌شود با احداث زیرساخت‌های مورد نیاز گردشگران و مسافران از سوی مسوولان ذیربط یا بخش خصوصی قطعا در آینده به یکی از قطب‌های گردشگری این شهرستان تبدیل می‌شوند.

منطقه تفریحی گردشگری ساحلی سد کنگیر
در این مجموعه گردشگری تفریحی، امکانات قایق سواری در طول مسیر رودخانه و دریاچه سد کنگیر ایوان، بازدید از مناظر و چشم انداز‌های اطراف فراهم شده که مطمئنا لحظات بسیار خوشی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند.

علاوه بر این مناطق ذکر شده، شهرستان ایوان مناطق بکر، دیدنی و تاریخی بسیاری زیادی دارد؛ قبرستان هلوچ، کوه‌ها و جنگل‌های بلوط، غار طلسم، غار انفجاری ایوان، منطقه دوبیران، دره کوریس، چشمه ها، چشمه سفید (چینی چرمگ)، جوب شهر (خرابه‌های شهر اریوخان) و مناطق دیدنی بسیار دیگر از جمله مناطق گردشگری شهرستان ایوان است.
پارک جنگلی سراب، آبشار پلیه، منطقه پلنگ کنام و امامزاده سید عبداله و امامزاده حاجی حاضر از دیگر مناطق و آثار دیدنی و بکر این شهرستان است.

بقعه حاجی حاضر

دسترسی: استان ایلام،‌شهرستان ایوان، بخش زرنه، دهستان کلان، روستای حاجی حاضر

بنای بقعه حاجی بختیار در ۱۳ کیلومتری شمال غرب شهر ایوان و در قسمت شمالی روستایی به همین نام واقع شده است.این بقعه تنها زیارتگاه موجود در استان ایلام میباشد که ورودی آن در ضلع جنوبی قرار دارد.

بقعه حاج حاضر علیه الرحمه در كنار جاده اصلی ایلام- كرمانشاه و در ۵۵ كیلومتری شهرستان ایلام قرار گرفته، در جوار این بقعه متبركه مزار شهداء شهرستان ایوان قرار دارد كه این خود زینت بخش بقعه و منطقه گردیده است.بقعه دارای امكاناتی از قبیل جاده آسفالت، آب، برق، سرویس بهداشتی و غیره جهت رفاه حال زائران می‌باشد.

امام زاده سید عبدالله در ایوان

در شش كيلومتري جنوب شرقي شهر ايوان و در دامنه كوههاي « شيره زول » بقعه اي به چشم مي خورد . اين بقعه سيد عبدلله نام دارد . در دامنه كوه و اطراف بقعه درّه اي زيبا و چشمة پر آبي قرار گرفته است كه بر جذابيت بقعه افزوده است . فاصلة آن تا جادة اصلي ايلام كرمانشاه دو كيلومتر است. قبلاً در اين مكان ساختماني احداث نشده بود ، بلكه مقبره در زير درختي تنومند قرار گرفته بود و اطراف آن را سنگ چين كرده بودند . در سال 1330 ساكنين روستاهاي اطراف اطاق كوچكي بر روي قبر ساختند . سال 1370 بناي جديد احداث گرديد . اين بنا « به صورت شش ضلعي ساخته شده و داراي گنبد دو پوش پيازي شكل است . گنبدش بر روي شش پايه و در وسط بقعه قرار گرفته است . در زير گنبد قبري وجود دارد كه ضريح فلزي جديدي بر روي آن نصب شده است . دو مناره در طرفين – شرق و غرب – اين بناي شش ضلعي قرار گرفته است . در ورودي اصلي در ضلع شمالي بنا مي باشد. در داخل بقعه نوشته اي قرار گرفته است كه نسب شناسي صاحب بقعه را اينگونه معرفي مي كند : « سيد عبد الله بن محمد بن الحسين بن احمد بم محمود بن غياث الدين بن مجد الدين بن نور الدين بن سعد الدين بن عيسي بن موسي بن عبدالله بن الامام موسي كاظم عليه السلام » اما در جاي ديگر چنين آمده است : « عبدالله يا عبيدالله اعرج بن عبدالله بن حسين اصغر بن امام زين العابدين . كنيه اش ابو علي بوده و چون پايش ناقص بوده وي را « اعرج » گفته اند. نقل كرده اند كه سيد عبدالله در اين محل در سن چهل سالگي به شهادت رسيده است . و از وي چهار پسر به نامهاي : جعفر ، محمد ، علي ، حمزه به يادگار مانده است . مردم شهرستانهاي ايلام و ايوان اين زيارتگاه را گرامي مي دارند . و به زيارتش مي پردازند . فصل بهار بر تعداد زايرينش افزوده مي شود و روزهاي تعطيل نيز زايرين زيادي دارد . درخت كهنسالي در نزديكي بقعه وجود دارد كه زنان و دختران براي بر آورده شده نيازشان پارچه هاي زيادي بر شاخه هاي آن آويخته اند . كرامات زيادي براي « سيد عبدالله » نقل مي كنند ، بيشتر آنها در ارتباط با علاج بيماريهاي صعب الاعلاج و شفاي بيماري هاي روحي و رواني مي باشد . تحقيقات به عمل آمده از بزرگان و خبرگان محلي نشان مي دهد كه همگي براي امام زاده سيد عبدالله (ع) شأن و منزلت خاصي قائلند و اين به واسطه ارادت و محبتي است كه افراد ، نسبت به ائمه اطهار (ع) و فرزندان آنها دارند ، آنها اظهار داشتند حتي گذشتگان ما هم به وجو امام زاده سيد عبدالله (ع) در اين مكان اقرار كرده اند و براي اين مكان احترام ويژه اي قائل بوده اند . مردم شهرستان ايوان و ساير شهرهاي همجوار در ايام هفته بخصوص روز جمعه و ايام تعطيل به قصد زيارت به اين مكان مقدس مي آيند و آدابي همچون ، قرائت زيارت نامه ، خواندن 2 ركعت نماز ، دعا ، طلب حاجات و.... به جاي مي آورند . همچنين براي بر آورده شدن حاجات خود نذرهايي هم مي كنند از جمله : گوسفند ، پول ، شيريني و.... ديگر از اعمالي كه چند سال است مرسوم شده است ، زيارت كردن عروس و داماد در شب اول ازدواجشان است اين رسم تا حدودي خوب به نظر مي رسد و اين حكايت از اعتقاد مردم به تمسك جستن به خدا و ائمه اطهار (ع) و فرزندان آنها دارد . يكي ديگر از مراسماتي كه در اين مكان انجام مي گيرد مراسم عزاداري حضرت سيد الشهداء (ع) در عصر روز عاشورا است كه عزاداران در قالب دسته هاي مختلف به قصد زيارت و عرض تسليت در محوطه امام زاده زنجير زني و سينه زني مي كنند سپس بعد از نماز مغرب و عشاء بر مي گردند . بعضي از مردم اظهار داشتند كه امامزاده سيد عبدالله را بصورت سيدي نوراني د رعالم خواب ديده اند و يا حاجتهاي آنها را بر آورده كرده است . بعضي ديگر كراماتي را با چشم خود مشاهده كرده اند ، از جمله شفاي جواني كه قدرت تكلم را از دست داده بود نام برد ، خانمي كه سكته كرده بود و با خوابيدن در صحن حرم شفاي خود را از امامزاده سيد عبدالله (ع) گرفته بود ، يا از دختر جواني ياد شد كه دچار سرطان پوستي شده و امامزاده سيد عبدالله (ع) او را شفا داده بود ، افرادي كه امامزاده سيد عبدالله (ع) گرفته بودند با نصب پارچه نوشته هايي در صحن امامزاده موضوع شفاي خود را به اطلاع مردم رسانده بودند .

آثار و تپه های باستانی شهرستان ایوان غرب

در منطقه ایوان به وضوح می توان آثار متعددی از گذشته­های دور مشاهده نمود که در جای خود به شرح هر یک از آنها می­پردازیم:

تپه و آثار باستانی زرنه

این تپه در سمت جنوبی بخش زرنه قرار دارد و تپه­ای است باستانی که احتمالا به صورت مصنوعی ساخته شده است. ارتفاع آن با شیب ملایم بیش از 40 متر است و عامل فرسایش آن را کم ارتفاع کرده است. بر روی تپه اشیایی چون کوزه­های شکسته و استخوان های دیده می­شود. علاوه بر این تپه باستانی، خرابه های شهر بزرگی در حدود 8 کیلومتر مربع وجود داشته که با زمین هم سطح شده است. در این رابطه راولیسون می­گوید:

« سه یا چهار ساختمان مجزا که از بقیه سالم تر هستند در حوالی تپه دیده می­شوند که شامل تعداد زیادی راهروهای تنگ و گنبدی شکل­اند و به نظر می­رسد که در عصر شاهان ساسانی، محل سکونت بوده­اند. این بناها از نظر سبک معماری با خرابه های قصر شیرین یکسان بوده و تردیدی ندارم که مربوط به این زمان است و در یکی از آن ساختمان ها مقدار زیادی آجر از عهد کیانیان پیدا شده است» (راولینسون،1362، ص205).

در کنار این تپه یک گورستان قدیمی و چشمه آبی که قابل شرب است، وجود دارد. در حال حاضر این چشمه ویران شده و بعد از آنکه زرنه به بخش تبدیل شد و تغیراتی که در سطح فضای آن صورت گرفت باعث ویرانی این چشمه گردید.

به عقیده راولینسون زرنه مرکز اریوحان (ایوان) بوده که بنیامین تودله از آن به عنوان ارین یاد می­کند و می­گوید که در حدود 20هزار خانوار یهودی در آن جا مستقر بوده­اند. دلیل این ادعا وجود قبر شخصی به نام «حلوج»(holuj) است که در ابتدای ورود به زرنه قرار دارد (اکبری، 1386، ص601).

در شمال زرنه کوهی که در محل آن را «گامیه ر»(gāmiyær) می­نامند وجود دارد که در آنجا مکانی هست که به تخت شیرین معروف است و اشیایی قیمتی چون تبر زرین، مجسمه­های مفرغی، شمشیر و مجسمه سرباز جنگی و مهره های گوناگون در سال­های گذشته یافت شده است.

قلعه محمد زمان یا گه ر خزینه (gære xæzinæ)

این قلعه، که «گه ر خزینه» یا قلعه جواهر هم گفته می­شود، در روستای نرگسی قرار دارد. تپه­ای خاکی و باستانی است که ارتفاع آن بیش از 50 متر و دارای شیب تند است (استارک،1364، ص205).

فریا استارک از قلعه محمد زمان به نام تپه نرگسیه یاد کرده است. در شمال این تپه یک گورستان وجود دارد. بنابر روایت شفاهی، این قلعه محل ضرب سکه حکام منطقه بوده است و بدین علت این تپه را «گه ر خزینه» نامیده اند.

قلعه شمیران

قلعه کوهستانی شمیران احتمالا یکی از قلعه های معروف دوره ساسانیان است که از آن با نام «دژ سبدان»(deže sæbdæn) نام برده شده است که در زمان فتح ماسبذان سپاهیان اسلام آن را تصرف کردند. این قلعه یکی از قلاع محکم دوران خود بوده که آثار دیوارهای آن بر صخره ای در 2 کیلومتری غرب روستای سرتنگ در کنار رودخانه «گه نگیر» در داخل دره شمیران واقع است(اکبری، 1386، ص 604).

این قلعه که بر روی صخره ای با شیب تند، و در ارتفاعی در حدود 180 متر از سطح رودخانه قرار دارد، بصورت یک شبه جزیره توسط رودخانه گه نگیر محاصره شده است و تنها از طرف جنوب به خشکی راه دارد. قلعه دارای پنج برج دیده بانی بوده که یکی از برج ها در محل ورود و خروج قلعه قرار گرفته و چهار برج دیگر در اطراف آن، مراقبت از قلعه بر عهده داشته اند.

عرض دیوارهای این قلعه که هنوز باقی مانده است، بیش از یک متر است. مصالح این قلعه از قلوه سنگ و ساروج است. داخل بعضی از اتاق ها با گچ، سفید کاری شده که به علت گذشت زمان تیره شده است. بنای این ساختمان چنان قدمت دارد که بر روی آن درختان بزرگی رشد کرده است و محیط این دژ بیش از 700 متر است (همان، ص 605).

دروازه ورودی این قلعه بر روی صخره ای سنگی قرار دارد که تقریبا 17 متر عرض دارد و برج نگهبانی آن دارای ساختمانی است که به دو قسمت تقسیم شده است، طول این ساختمان 14 متر و عرض آن 7 متر و سقف آن ویران شده است.

این دژ احتمالا در دوران اسلامی یکی از دژهای اسماعیلیان در استان ایلام بوده که از استحکامات طبیعی ویژه ای برخودار بوده است.

خانم فریا استارک در سفرنامه خود به دژیا قلعه شامیران(شمیران) اشاره کرده است و می گوید:

در شامیران قلعه مخروبه ای وجود دارد و در امتداد دره قبرهای محتوی وسایل مفرغی پیدا شده است. این قلعه احتمالا توسط فرقه اسماعیله مورد استفاده قرار گرفته است و قلاع آن ها در منطقه ایوان بوده است.

گومه جانیر(gomæ jānir) یا گنبد جهانگیر

آثار مخروبه ساختمانی در میان دو روستای سرتنگ سفلی و سرتنگ علیا و در فاصله تقریبا دو کیلومتری قلعه شمیران وجود دارد که طول این ساختمان 30 متر و عرض آن 14 متر است. این بنا بیش از 300 متر محیط دارد و عرض دیوارهای آن بیش از یک متر ضخامت دارد. این ساختمان از قلوه سنگ و ساروج ساخته شده است و دیوارهای اطراف آن هنوز پابرجا هستند ولی سقف آن به کلی ویران شده اند. قدمت این آثار، احتمالا به دوره ساسانی می رسد؛ زیرا نوع معماری آن با سایر قلعه های موجود در ایوان و خرابه های کاخ شیرین در قصر شیرین یکسان است. در اطراف آن تالار بزرگ و چند اتاق وجود داشته که ویران و تبدیل به زمین کشاورزی شده اند. این بنا احتمالا یک کاخ بزرگ یا کارونسرا بوده که بر سر راه باستانی این منطقه واقع شده است (اکبری، 1386، ص606).

که لگ ( kaleg)

در فاصله تقریبا یک کیلو متر به طرف جنوب شرقی آثار گومه جانیر در دامنه ی شمال کوه بایه و در دهانه­ی دره ای که در محل به آن «دره ی باد» و یا «دره ی گوری» ( dareye gouri) مشهور است، خرابه های یک قصر یا قلعه ی نظامی دیده می­شود که پایین­تر از روستای کپنه کران و روبروی روستای سرتنگ علیا که در محل به این روستا دارون(darvan) هم می­گویند قرار دارد. این آثار بر روی تپه ای قرار گرفته و دارای اتاق های زیادی است. اتاق های این قلعه یا کاخ به وسیله ی راهروهایی به هم متصل شده اند و مساحت زیادی در برگرفته و با قلوه سنگ و ساروج ساخته شده است. سقف تمامی اتاق ها ویران شده ولی بعضی از اتاق ها که دارای سقف گنبدی شکل هستند هنوز سالم مانده است.

شاید یکی از دلایل انتخاب این محل جهت ساخت قلعه، نزدیکی آن به آب رودخانه گنگیر و قرار گرفتن در دامنه کوه بایه است.

متاسفانه این اثر تاکنون به حال خود رها شده و هیچ اقدامی از طرف میراث فرهنگی استان جهت مرمت و یا محافظت از آن به عمل نیامده است. به طوری که در قسمت های مختلف آن، آثار حفاری غیر مجاز توسط سارقان آثار باستانی در چند سال اخیر به چشم می­خورد. در حفاریهای غیر مجازی که در این محل باستانی صورت گرفته است، نشانه های از سوختگی دیده می شود. خاکی که از این حفاری غیر مجاز بیرون آمده است به رنگ سیاه است و در میان خاک ها تکه های سفال که در طرح ها و رنگ های مختلف می باشد وجود دارد.

آتشکده سرتنگ(سه پا)

این بنای تاریخی دارای ایوانی مربع شکل به اندازه 5×5 متر و ارتفاع حدوداً 10 متر است. قطر دیوارهایش یک متر، دارای آتشدان و در قسمت فوقانی، سوراخ هایی وجود دارد که شاید برای خروج دود حاصل از سوخت باشد. اطراف این بنا به وسیله حیاطی محصور بوده ولی اکنون به علت عوامل طبیعی و غیر طبیعی تخریب شده است. این بنا از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده است و نوع معماری آن مربوط به دوره ساسانی است.(همان، ص608)

آتشکده در ساحل جنوبی رودخانه «گه نگیر» و با فاصله تقریبا 700 متر از آن قرار گرفته است و در داخل دشتی کوچک قرار دارد که به احتمال زیاد در اطراف این آتشکده، منازل مسکونی زیادی وجود داشته است. زمین های حاصلخیز و آبرفتی اطراف آتشکده به احتمال زیاد وقف آن بوده است (همان، ص608).

این آتشکده دارای چهار دروازه به طرف چهار جهت اصلی است و همانند آتشکده دوره ساسانی در شهرستان قصر شیرین است.

در مقابل آتشکده مذکور و در داخل رودخانه «گه نگیر»، سنگ بلندی وجود دارد که ارتفاع آن حدود 12 متر و قطرش 6 متر است که بسیار دیدنی است. سنگ دیگری با ارتفاع کمتر در شرق آن واقع شده که در اثر عوامل فرسایش کج شده است.

طاق شیرین و فرهاد

در تنگه­اي موسوم به كوشك(kuwešk)، در منطقه اي كاملاً كوهستاني و درحاشيه غربي رودخانه دائمي كوشك بنايي فرهنگي، تاريخي وجود دارد كه بنام «طاق شيرين و فرهاد» خوانده مي­شود. اين اثر تاريخي در 40 كيلومتري شرق شهر ايوان و 7 كيلومتري جنوب شرقي روستاي چهل زرعي از توابع بخش زرنه و در نزديكي جاده ارتباطي ايوان - سومار واقع شده است. بناي مذكور از نظر قرارگيري نسبت به جاده آسفالته در سطحي پايين تر و در ضلع غربي رودخانه كوشك كه در تنگه جاري است قرار دارد. اين بنا در انتهاي تنگه يعني جايي كه عوارض طبيعي تنگه ( صخره هاي دو طرف جاده) گسترده تر و از هم فاصله گرفته اند قرار دارد.

محل وقوع اثر، مكاني است كه در گويشهاي محلي نيز به همين نام خوانده مي­شود. بدين معني كه نام و نماد طاق معرف منطقه بوده، به صورتي كه محل بنام طاق شيرين و فرهاد و يا طاق شيرين و فرهاد كوشك خوانده مي­شود.

طبق روايات كه به صورت سينه به سينه نزد مردم محل نقل مي­گردد بناي طاق در موقع گذر شيرين و فرهاد از اين منطقه جهت استراحت شبانه، فرهاد در كمتر از يك نيمه روز به جهت آسايش شيرين مبادرت به ساخت بناي مذكور مي­نمايد . به همين دليل اكثر مردم محل بخصوص ريش سفيدان اين بنا را با نام طاق شيرين مي خوانند.

خرابه های سیاه گل

در روبروی روستای سیاه گل و در ساحل چپ رودخانه «گه نگیر» و در دو کیلومتری آتشکده ویرانه های آثاری از ساختمان های قدیمی در زمینی حاصلخیز و در پای تپه ای نسبتاً کم ارتفاع وجود دارد. این آثار به دو قسمت تقسیم می شود: آثار قسمت اول مساحتی در حدود 3500 متر مربع دارند که ساختمان های زیادی از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده اند، در آن دیده می شود. سقف این ساختمان ها به طور کلی ویران شده است و ارتفاع دیوارها گاهی به سه متر می رسد.

قسمت دوم آثار، بر روی تپه ای به ارتفاع حدوداً 80 متر و مشرف بر ویرانه های قسمت اول قرار دارد که دارای ساختمان های زیادی بوده و از سنگ، ساروج و گچ ساخته شده اند (اکبری، 1386، 609).

قلعه ساتیان

این قلعه در جنوب شرقی روستای ساتیان و در جنوب غربی روستای کله جوب و شمال رودخانه گنگیر قرار گرفته است. آثار دیوارهای این قلعه با قطر یک متر و با ارتفاع بلند که به علت ریزش در دل تپه باستانی جای گرفته است مشاهده می شود.

راه باستانی

از آنجا که بین النهرین در غرب فلات ایران قرار دارد و این منطقه در دوران فرمانروایی هخامنشیان، پارتیان و ساسانیان جزو قلمرو آنها محسوب شده است و در دوران اسلامی ساکنین بین النهرین با ساکنان فلات ایران در ارتباط بوده­اند، وجود راههای ارتباطی به بین النهرین ضروری بوده است. یک راه باستانی از بین النهرین وارد دشت سومار شده و در امتداد رودخانه «گه نگیر» به طرف ایوان آمده و پس از ورود به ایوان، وارد شیروان چرداول(سیروان باستان) شده و از آنجا، یک شعبه آن به صیمره – شهر باستانی- و سپس به شوش و شعبه دیگر این راه به طرف اسلام آباد و از آنجا به کرمانشاه رفته است. وجود شهرهای اریوحان(ایوان)، سیروان (شیروان)، صیمره (دره شهر) و شهرهای کوچک دیگر در این منطقه باعث شده است که پادشاهان باستان ایران، برای نقل و انتقالات نظامی و بازرگانی دست به احداث چنین جاده های بزنند (همان، ص615).

آثار پل های این جاده هنوز بر روی رودخانه گه نگیر و دره های عمیق در امتداد این رودخانه وجود دارد. از جمله پلی به صورت سالم در روستای نعله شکن سومار وجود دارد که در محل به پل خدا مشهور است.

فریا استارک در سفرنامه خود در مورد این راه چنین می گوید:

« ... به احتمال زیاد این جاده در تمام اعصار شاهراهی بوده است، زیرا طبیعت در این شکافی طبیعی از رودخانه ( منظور رودخانه گه نگیر است) به سمت جلگه های عراق ایجاد کرده و در امتداد این دره، در نقاط مختلف می­توان آثار دوره های اسلامی را پیدا کرد» (استارک،1364، ص209).

هنری راولینسون در سفرنامه خود از این راه باستانی چنین یاد کرده می کند:

«جاده­ای که از این منطقه می­گذشته(ایوان) یکی از راه های مهم ارتباطی دنیای باستان بوده و استرابو نیز از آن به عنوان یک خط ارتباطی مهم که از ماساباتیس(مسبتیس) در امتداد نواحی جبال زاگرس به طرف شوش پیش می رود یاد می­کند» (همان، ص 618).